Daar wordt aan de deur geklopt
Hard geklopt, zacht geklopt
Daar wordt aan deur geklopt
Wie zou dat zijn?

In deze foto-expo ligt de focus op één van de tradities die in de jaren 40 van de vorige eeuw is ontstaan: het portretteren van kinderen bij de Sint in warenhuizen en speelgoedwinkels, op school en op Sinterklaasfeesten. Kort na de Tweede Wereldoorlog zien we deze portretten in familiealbums opduiken. Ondanks de stereotypie en het vertrouwde voorkomen van de Sint laat de tijdsgeest zich duidelijk lezen in de foto’s. De klassieke outfit met tabbaard, mijter en bisschoppelijke gewaden van de Goedheilige man zijn blijvers, maar de setting, het decor, de pose van de kinderen en het speelgoed veranderen doorheen de decennia.

Naar de komst van Sinterklaas wordt door elke generatie kinderen met spanning uitgekeken. De Sinterklaastraditie, het feest, de beleving en de gebruiken veranderen doorheen de tijd. Ze hangen samen met evoluerende pedagogische idealen en mens- en maatschappijvisies. Zo is Zwarte Piet vandaag een speelse grappenmakende metgezel van de Sint die met zakken vol snoepgoed en speelgoed over de daken springt en kinderen aan het lachen brengt. Dat was vroeger anders. Tot ver in de 20ste eeuw had hij een bestraffende rol voor de stoute kinderen. Terwijl Sinterklaas de brave kinderen beloonde, had Zwarte Piet de roe en stak hij stouteriken in de zak. Iedereen was wel een beetje bang van Piet. Vandaag staat de figuur van Zwarte Piet in het oog van een mediastorm. In Nederland barstte het jarenlange sluimerende debat over de huidskleur van Piet en zijn rol als knecht uit in een emotioneel publiek debat. In Vlaanderen leeft het debat ook, maar minder heftig. De meerderheid van de publieke opinie is van mening dat de connotatie met slavernij en racisme vandaag geen grond meer heeft. Piet is voor de meeste mensen zwart van het roet van de schouwen. Over zijn herkomst en stereotiepe voorkomen is de discussie nog niet beslecht. Hoe de figuren van Sinterklaas en zijn helpers zullen evolueren, zal de toekomst uitwijzen.

Sinds 2009 staan Sinterklaas- en Sint-Maartengebruiken op de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. Het is eigen aan immaterieel cultureel erfgoed dat het leeft en zich aanpast aan de tijdsgeest en aan de context waarbinnen de traditie zijn plaats heeft. Ook Sinterklaas-liedjes behoren tot het collectieve geheugen. Iedereen kent de tekst van Zie ginds komt de stoombootof Sinterklaas kapoentje. Veel bekende liedjes worden reeds in de 19de en begin 20ste eeuw gezongen. De populaire klassiekers verschijnen later op lp’s en vandaag op cd en online muziekkanalen.

Deze foto-expo is aflevering 6 van de reeks UIT HET FOTOALBUM. Het Huis van Alijn bouwt aan een digitaal fotoalbum over het dagelijks leven in de 20ste eeuw. Dit album wordt samengesteld met foto’s uit familiealbums die het publiek aan het museum bezorgt. Vandaag zijn er al meer dan 10.000 beelden opgenomen. Het digitale fotoalbum wordt op die manier een belangrijke bron voor onderzoek, publicaties en presentaties over het dagelijks leven en het erfgoed van alledag. Foto’s leggen de tijdsgeest, gewoontes en gebruiken bloot en herinneren aan andere tijden, plaatsen en dingen die (n)ooit voorbijgaan. Ook persoonlijke verhalen en herinneringen bij de foto’s worden zorgvuldig verzameld en bewaard. In thematische tentoonstellingen brengt het museum een selectie van de verzamelde foto’s.