Cultuurplatform
van Urgent.fm
en cultuur- en onderwijspartners van de stad Gent

contact
partners

DE OORLOG OM BOSCH | MSK

REVIEW | EXPO
wo 17.02.2016 | 17:00

door Eva Pot

“Het belooft een zeer spannende avond te worden.” In een overvolle zaal in het Museum voor Schone Kunsten te Gent ving moderator Johan De Smet de lezing aan met deze veelbelovende woorden afgelopen woensdag. Kan een debat over DeKruisdraging, al dan niet van Bosch, uitmonden in bloedstollende gesprekken? Het zijn net dit soort lezingen die me tot op het puntje van mijn stoel brengen!

 

De opzet was duidelijk. Vier gastsprekers, specialisten in verschillende kunstdomeinen, legden hun kennis op tafel omtrent de centrale vraag: ‘Is DeKruisdraging wel of niet door Jheronimus Bosch geschilderd?’ Een korte toelichting: het genie Bosch, dit jaar 500 jaar overleden, breekt al eeuwenlang onze hoofden over zijn vindingrijkheid en divers oeuvre. DeKruisdraging, naast De Heilige Hiëronymus een topwerk in het MSK, bevindt zich in een te beroerde conditie om te onderzoeken, restaureren of te transporteren naar het Prado of ’s Hertogenbosch voor de tentoonstelling. Het schilderij staat al jaren als onderwerp in debatten omtrent de toewijzing van de kunstenaar. Waarom zijn ze het nu wél zeker?

 

 

 

De eerste gastspreker en Nederlander Jos Koldewij, deel van het Bosch Research and Conservation Program (BRCP) omtrent 500 jaar Bosch, oordeelde hard na uitvoerige onderzoeken en vergelijkende analyses. Het verbazingwekkende schilderij behoort toe aan een vroege navolger! Een shock voor de kunstwererld, -liefhebbers en Bosch-fans!

 

Wat volgde na een uitgebreide toelichting van Koldewij, was een golf van reacties met tsunamie-proporties. De felle kritieken, vakkundig gekozen vergelijkingen en terechte opmerkingen stammen uit het kamp van kunsthistorica en restaurator Griet Steyaert, Ugent professor Maximiliaan Martens en KU Leuven professor Paul Vandenbroeck. Een van de centrale standpunten betrok zich tot het heterogene oeuvre van Bosch. Zijn werken variëren enorm, zowel in expressie als in de ondertekeningen. “Moet het oeuvre van een kunstenaar per se een homogeen geheel zijn,” stelde Vandenbroeck de vraag. Het weerwoord hierop was snel geplaatst, hoewel tekort aan goede uitleg. Na vele controles, tussen alle aan Bosch toegeschreven werken, concludeerden Koldewij en zijn team dat DeKruisdraging afweek op vlak van ondertekening, details, karikaturale uitwerking en plaatsing van het paneel in het kader. Maar op materiaal-technisch vlak beweerde Steyaert dat Koldewij en zijn team het werk onmogelijk kunnen afschrijven vanwege zogenaamde afwijkingen van die plaatsing.

 

Daarnaast haalde ook Martens een gepast voorbeeld naar boven namelijk Rafaël, de Italiaanse kunstenaar die een groot atelier bezat en meerdere technieken voor de ondertekening gebruikte. Heel wat kunstwerken zijn toegeschreven aan Rafaël ondanks de verscheidene kopiëermethodes en ateliermedewerkers. Nog een tegenargument van Martens is het complex systeem van ateliers, waarbij de schilder niet per se de ondertekening heeft gezet. Is er dan echt nood aan die eenheid in diversiteit, mijnheer Koldewij?

 

En zo ging de eindeloze discussie verder. Het resulteerde in een meeslepend toernooi pingpong waaruit geen conclusies kunnen getrokken worden – behalve door het publiek, dat drie uur lang vastgenageld op de stoel luisterde naar dit beklijvend debat. Mijn mening verandert niet:  De Kruisdraging, een werk waarmee ik ben opgegroeid en altijd heb bekeken als een Bosch, zal voor mij de ondertitel ‘toegeschreven aan Jheronimus Bosch’ dragen ondanks de recente bevindingen van Koldewij en zijn team. Na dit debat schaar ik mij des te meer achter de argumenten van Martens, Steyaert en Vandenbroeck.


Een ding staat vast: er zijn geen harde bewijzen. Zoals te zien in alle politie- en misdaadseries, is dat we zonder harde, 100% zekere bewijzen geen zwart op wit oordeel kunnen maken. Waarom bestaat die nood om steeds een toeschrijving te geven aan oude kunst? Het is mijnenwerk. In het MSK blijft de toeschrijving aan Bosch staan en onderzoeken ze verder het schilderij. Nu is het wachten op de volgende theorie die het oordeel van Koldewij op de knieën dwingt. De oorlog is bijlange nog niet gestreden...

↓  GERELATEERDE ARTIKELS  ↓