Tumult.fm praat al eens graag over literatuur, liefst nog als die gecombineerd wordt met andere kunstvormen. Ons eerste Literair Café over boek en verfilming was alvast een groot succes en leverde naast een gezellige avond ook nog een hoop interessante bedenkingen op.

Ons tweede Literair Café vond plaats in Epic, de gezelligste comicstore van Gent, te vinden op Nederkouter 55. Het spreekt voor zich dat het gekozen onderwerp dan ook Tekst & Tekening was. Sébastien Conard was vakexpert en gespreksmoderator van dienst te zijn.

Watchmen vindt ondertussen steeds vaker zijn weg naar de literatuurlijsten van zowel hoger als middelbaar onderwijs, maar toch stuiten de graphic novel, comic en strip op een aantal struikelblokken wanneer ze hun weg proberen te zoeken naar een trouwe lezer. Tijdens het Literair Café bespraken we enkele hindernissen:

 

Graphic novel, strip of comic?

Over wat het onderscheid tussen deze drie varianten precies is, zijn we het zelfs nooit eens geraakt. De gebruikte benaming heeft echter maar al te vaak met een waardeoordeel te maken: een erg goede strip of comic wordt al snel een graphic novel genoemd vanwege de link met romans. Graphic novels zijn over het algemeen dikker en dus “voor volwassenen”. Toch zorgt de associatie met jongerenliteratuur er nog steeds voor dat niet-gespecialiseerde boekhandels de graphic novel grotendeels links laten liggen.

Waarom tekst én beeld?

Wanneer je een boek en zijn verfilming met elkaar vergelijkt, kom je meestal tot de conclusie dat het boek beter was, veelal omdat de film een groot deel van je eigen verbeelding wegneemt. Is dit dan ook niet het geval wanneer je een graphic novel leest? In principe is zo’n beeldroman immers ook een vorm van enscenering. Dit argument is bovendien nog sterker aanwezig in zogenaamde “verstrippingen” van literatuur, die vaak als onnodig worden gezien. De Avonden van de hand van Gerard van ’t Reve en verstript door Dick Matena, wordt in deze context vaak als voorbeeld gebruikt.

Toch kan een bepaald verhaal zich ook gewoon lenen tot een bepaald medium. Zo was de verfilming van Chuck Palahniuks Fight Club door David Fincher een enorm succes, maar bracht Palahniuks de sequel Fight Club 2 in 2015 uit in graphic novel-vorm. Ook Joost Vandecasteele heeft voor zijn volgende publicatie Bella samengewerkt met een tekenaar.

Wat als echter het verhaal van een graphic novel je bevalt, maar de tekenstijl niet overeenstemt met je smaak? Een Caféganger opperde dat bij beeldende kunst nog te vaak vervallen wordt in het cliché ‘dat had ik ook gekund’, terwijl literatuur als heilig wordt gezien. Bovendien kan wat op het eerste zicht beschouwd wordt als een “lelijke” of “simplistische” tekenstijl eigenlijk gewoon een perfecte aanvulling zijn op het soort verhaal.

Een graphic novel kan ook op een zeer overtuigende manier woord en beeld combineren, zoals bijvoorbeeld Patience van Daniel Clowes. Veel geschreven romans zijn vaak niet meer overtuigend op vlak van karakterpsychologisering, een leegte die de graphic novel graag invult.

Is graphic novel een genre?

Op deze vraag luidde het antwoord dan weer volmondig ‘neen’. Binnen de vorm graphic novel kun je verschillende genres onderscheiden die min of meer gelijklopen met de genres binnen de roman. Vaak is de typering van graphic novel als genre medeverantwoordelijk voor het feit dat deze werken vaak hun publiek mislopen. Als voorbeeld werd Maus aangehaald, een werk dat dikwijls als groot voorbeeld van de graphic novel op leeslijsten wordt vermeld. Maus is echter zo goed als Art Spiegelmans enige graphic novel en is als dusdanig een one-hit-wonder. Bovendien behandelt het werk dezelfde typische holocaustproblematiek als zoveel andere literatuur. Een beter voorstel zou het bovenvermelde Patience van Clowes kunnen zijn, of Black Hole van Charles Burns.

 
Jeugdigheid

Als type roman staat de graphic novel nog in haar kinderschoenen. De term ‘graphic novel’ werd voor het eerst gebruikt op de cover van Will Eisners’ A Contract with God and Other Tenement Stories in 1978 en de vertelvorm won aan populariteit in de jaren ’80. Een graphic novelauteur werkt tevens gemiddeld 3 jaar aan een roman, en dit kan oplopen tot bijvoorbeeld 8 jaar in het geval van Craig Thompsons Habibi. Dit alles zorgt er uiteraard voor dat in het geval van graphic novelauteurs nog maar weinig van een oeuvre gesproken kan worden. Dit kan een probleem vormen onder de gewoontedieren der literatuurliefhebbers, die liever het volledige oeuvre van één bepaalde geliefde auteur lezen.

Een ander obstakel in deze categorie kan zijn dat sommige schrijvers er na één graphic novel mee ophouden, omdat het werk vaak niet loont. Dit leidt tot een soort self-fulfilling prophecy: er is geen markt voor graphic novels waardoor schrijvers stoppen schrijven waardoor lezers stoppen met lezen waardoor er geen markt is voor graphic novels. Er kan echter ook aangehaald worden dat indien er meer geproduceerd worden de producten zouden kunnen afnemen in kwaliteit.

Dit alles brengt ons bij de centrale vraag: wat zou er kunnen ondernomen worden om de populariteit en de verkoop van graphic novels te doen stijgen? In de eerste plaats zijn graphic novels het populairst als er recent een verfilming verschenen is. Een tweede belangrijke factor is naambekendheid van de auteur/tekenaar. In de Verenigde Staten krijgen tekenaars de kans om een cartoon te maken voor tijdschriften als de New Yorker, dit gebeurt in België veel minder tot niet. Ook in Frankrijk is de cartooncultuur veel levendiger, denk bijvoorbeeld aan Charlie Hebdo. Ook een samenwerking met scenaristen en auteurs kan voordelig zijn om bijvoorbeeld de tijdsdruk voor het schrijven van een graphic novel te verminderen. In Vlaanderen heerst echter nog te veel het idee dat een artiest alleen in een zolderkamer moet lijden.

Wil je ook graag eens deelnemen aan ons Literair Café, waar we samen gezellig een babbeltje slaan over jouw favoriete onderwerp, literatuur? Hou dan zeker onze facebook in de gaten. De volgende gedachtewisseling zal plaatsvinden op 16 maart in Vooruit en gaat – o tempora, o mores - over protestliteratuur.