Julian Hetzel, een Nederlandse maatschappijkritische en sociaal geëngageerde kunstenaar die kunst maakt op het snijpunt van theater en performance, sleept ons in The Automated Sniper mee in een aanvankelijk onschuldige wereld vol parodie en spel. Twee acteurs (Bas van Rijnsoever en Claudio Rietfeld) staan in een onbeduidende witte kamer, terwijl er vogels fluiten op de achtergrond. Al snel tonen de acteurs zich van hun creatieve kant: ze zetten de natuur naar hun hand en maken van de willekeurige objecten die in de witte kamer aanwezig zijn kunst. De kamer is nu een kunstgalerij geworden. Wanneer Van Rijnsoever en Rietfeld elkaars werk op de tonen van Debussy’s Clair de Lune inspecteren – er wordt zelfs een glaasje cava bijgehaald –, grijpt een ontnuchterende, haast robotische stem (Ana Wild) onze aandacht met de woorden “The game we will play today is ‘The Automated Sniper.’”. Een paintballmachine ontwaakt in de rechterbovenhoek van het podium. Donkere, zware basnoten weergalmen door de theaterzaal; de twee acteurs wandelen nog steeds langzaam voorbij de kunstinstallaties. De macht is nu in handen van een virtuele commandant. Let the games begin.

Met al haar hoogstaande “speeltjes” lijkt oorlog voeren meer en meer op een spel. De vijand bevindt zich steeds kilometers ver achter een computerscherm. Het is net die gamification die Julian Hetzel hier wilt aankaarten.

Van de blote vuist tot het mes, tot de katapult, tot het geweer, de raket, de drone – de geschiedenis van oorlogsvoering is een steeds ontwikkelende, technologisch complexer wordende strijd waarin steeds meer geweld aan de vijand kan worden toegebracht over een steeds grotere afstand. Net zoals in gewelddadige videogames als Call of Duty of Battlefield lijkt de hedendaagse oorlogsvoering -met al haar technologisch hoogstaande snufjes- vandaag meer en meer op een spel. Een asymmetrisch spel, aangezien de sterkste, technologisch meer ontwikkelde kant zich nu niet meer op het slagveld bevindt, maar wel kilometers ver in een versterkte militaire basis achter een computerscherm. Oorlog wordt op die manier gereduceerd tot een computerspel; en het is net die gamification van oorlog en vervreemding die The Automated Sniper wil aanklagen.

Hetzels theaterstuk weet perfect de humor en het spelplezier te balanceren met een dreigende, ongemakkelijke atmosfeer. The Automated Sniper is zo gemaakt dat de voorstelling zelf een videospel is, waarin het publiek de hoofdrolspeler is en de acteurs de vijand. Elk level maakt de voorstelling grimmiger, cynischer en meer kafkaësk: enkele vrijwillige deelnemers krijgen de controle over een paintballgeweer dat ze vanuit een ‘gameroom’ backstage, gewapend met joystick en computerscherm, besturen. De onzichtbare verteller beveelt hen de installaties van de acteurs te vernietigen, en daarna de acteurs zelf – met verfkogels.

Hetzels theaterstuk weet perfect de humor en het spelplezier te balanceren met een dreigende, ongemakkelijke atmosfeer

De spanning van The Automated Sniper culmineert in het voorlaatste deel of level, waar een professionele gamer uit Irak de acteurs op het podium aan flarden schiet. Hetzel doet hier iets unieks: hij keert het perspectief van de Amerikaanse dronestrikes tegen Irakese burgers om en doet het publiek nadenken over de gruwelijkheid van de virtuele oorlogsvoering. Hoe voelt het om vanop een veilige afstand te kijken naar mensen die zinloos geweld wordt aangedaan, zonder zichzelf te kunnen verdedigen? Welke ethiek schiet er nog over wanneer we ijzingwekkende bevelen van een etherische stem blindelings overnemen en we niet echt beseffen welke ravage we aanrichten? En wat als de computers de paintballmachine autonoom kunnen besturen?

Hoe voelt het om vanop een veilige afstand te kijken naar mensen die zinloos geweld wordt aangedaan, zonder zichzelf te kunnen verdedigen? Welke ethiek schiet er nog over wanneer we ijzingwekkende bevelen van een etherische stem blindelings overnemen en we niet echt beseffen welke ravage we aan het aanrichten zijn?

Hetzels The Automated Sniper is zonder twijfel een geslaagd theaterstuk. Hoewel de voorstelling een ietwat uitgerekt en overbodig einde heeft, komt haar achterliggende boodschap duidelijk over. Meer nog: de voorstelling zegt ook iets over waar het met de kunst naartoe gaat of zou moeten gaan vandaag. “Make art great again”, spuiten de acteurs tot slot op de met paintballkogels bekladde muren. Kunst hoeft niet onder al die schietpartijen lijden, de kunstenaar moet het slagveld tonen en het net als wapen inzetten. We moeten nieuwe kunst maken met de brokstukken van de oorlog.