België kijkt reikhalzend uit naar 25 mei, de schoonmoeder aller verkiezingen. Voor De Ambrassade alvast aanleiding tot een profileringcampagne voor jongerenthema’s, voor kunstencentrum CAMPO en cultuurtijdschrift rekto:verso incentive voor vier gespreksavonden over de rol van kunst in de 21^ste eeuwse samenleving. Twee weken voor de verkiezingen volgt dan een heus people’s parliament, waarvoor wij allen onze eigen programmapunten rond cultuur kunnen indienen die dan worden voorgelegd aan Joke Schauvlieghe.

Aflevering 2: Calimero versus de Culturo’s.

Met Siegfried Bracke (N-VA, voorzitter cultuurcommissie Stad Gent), Johan Swinnen (N-VA, fractiesecretaris Kamer), Joost Vandecasteele (schrijver, komiek) en Klaas Tindemans (dramaturg).

Emotioneel is het water tussen de N-VA en de “culturo’s” diep. Het overwegend linkse publiek sluit zich daarbij aan bij die laatsten en traint haar lachspieren bij elke misstap van Siegfried Bracke, met als trieste hoogtepunt “wij moeten de Afrikanen leren van klassiek te houden”. Maar de vraag van de avond is natuurlijk hoe diep het water inhoudelijk is. Een vraag die nogal lang uit de weg wordt gegaan door te focussen op de partijstandpunten van N-VA rond cultuur, die in wezen niet zo zeer verschillen van de andere grote partijen (behalve dan over bi-communautair bestuur voor federale musea) en waar dus ook niet zo’n gigantisch groot meningsverschil over bestond. Het schermen der woorden begon pas echt toen werd overgeschakeld naar quotes van N-VA-politici in de media, met als geliefde voorbeeld het N-VA-pleidooi voor een taal en cultuur in functie van sociale controle en inclusieve natievorming. De maïzena van de natie quoi, Edmund Burke vrij vertaald.

Grote pijnpunt blijkt de criteria waaraan kunst moet voldoen in ruil voor het gemeenschapsgeld dat het ontvangt. In tijden van budgettaire krapte is er geen ruimte voor alles en kiezen is verliezen. N-VA pleit daarbij voor het behoud van vernieuwende kunst. Maar wat is vernieuwend, vraagt Vandecasteele zich af. Wat vandaag uitgespuwd wordt is soms de klassieker van morgen. En als politiek zich niet met de inhoud van kunst mag bezighouden, maar enkel met een voorwaarden scheppend kader, kan het dan tegelijk het Vlaamse patrimonium willen afschermen van de excessen van de vrije markt en aanspraak maken op gemeenschapsvormende kunsten. En wat is dan die gemeenschap? Creëert het keurslijf van ‘we zijn toch allemaal Vlamingen’ niet een even beperkte en zich van de rest van de samenleving afscheidende kring als Bart De Wever de actuele kunstensector verwijt te zijn? Bovendien heeft de avant-gardekunst net precies het omgekeerde gedaan: het kapot maken van de gemeenschap (de Italiaanse futuristen buiten beschouwing gelaten natuurlijk, grapt Tindemans). Bracke citeert een onderzoek van Vermeersch waaruit blijkt dat ‘de Vlaming’ massaal naar één en VTM kijkt en Humo en Dag Allemaal leest. Dat daarnaast de enkeling ook al eens de BBC tegen het lijf loopt, moeten we dan als mooi meegenomen beschouwen. Het publiek onthaalt de uitspraak op hoongelach. Vandecasteele is het ermee eens dat kunst verbindt, maar daar mag de zin niet eindigen. Kunst verbindt EN ontregelt.

Naast inhoud gaat het ook over autonomie en participatie. Kan de kunstenaar enkel autonoom zijn als hij volkomen zelfbedruipend is of is kunst net een vrijplaats voor meningsverschil en het in vraag stellen van de democratie? De ondersteuning van de eigen radicale oppositie, zoals Vandecasteele het zo mooi verwoordt. En is participatie belangrijker dan kwaliteit? Moet de VRT dicht als haar marktaandeel nog slechts 19% bedraagt en verdient het SMAK een veeg uit de pan omdat haar bezoekersaantal vorig jaar 1/3^de lager lag dan het jaar voordien. Waar ligt de grens tussen ‘moeilijke’ kwaliteit en onmiddellijk resultaat in de vorm van participatiecijfers. Het is duidelijk dat de N-VA en de “culturo’s” niet dezelfde heilige graal aanbidden. Of dat een scheiding tussen de sector en de politiek is, of enkel tussen de sector en de N-VA is niet altijd even duidelijk. Andere partijen doen aan ‘clinching’: ze kleven inzake cultuurbeleid ontzettend dicht tegen elkaar aan, waarbij er weinig sprake is van visie. Nochtans kan cultuur een dankbaar thema zijn in tijden van het Europese primaat. Op dat vlak lijkt de N-VA dus wel nuttig om de sector opnieuw tot nadenken over haar eigen positie te dwingen.

Maar wat is nu de beleidsprioriteit van de N-VA? N-VA kiest voor grote huizen, waarbinnen dan ruimte is voor experiment. Toneelhuis en FC Bergman (toevallig met Van Den Vos?) moeten daarbij als lichtend voorbeeld dienen. Het probleem van de Brusselse musea moet worden opgelost door bi-communautair bestuur. Want federaal is een vies woord. Maar is er geen nood aan zo’n degelijk federaal beleid, dat dan tegelijk de Belgische kunst internationaal uitdraagt naar het voorbeeld van Groot-Brittannië, Spanje en Duitsland. Moeten we het kind met het badwater weggooien omdat federale instellingen als het Jubelparkmuseum en Flagey er een zootje van maken? Degelijk beleid hoeft niet noodzakelijk bi-communautair te zijn (want mogelijks een nieuwe arena voor communautair conflict), maar kan er ook komen wanneer er komaf wordt gemaakt met de bevoegdheidsversnippering en dergelijke.

In elk geval is duidelijk dat de N-VA aan het nadenken is over cultuur en cultuur een plaats tracht te geven in haar Vlaamse samenleving. Laat ons hopen dat dat ook de andere partijen uit hun kot lokt en we eindelijk een interessant cultuurdebat krijgen.

--------------------------------------------------------------------------------

Opwarmende tekst van Robrecht Vanderbeeken: http://www.rektoverso.be/artikel/waar-hoort-kunst-het-vlaanderen-van-morgen.

Meer info en filmpjes: http://www.rektoverso.be/artikel/4x4-kiezen-een-kunst.